Trong bối cảnh đô thị hóa diễn ra mạnh mẽ cùng với sự gia tăng nhanh chóng của phương tiện giao thông, các bãi đỗ xe và hầm giữ xe ngày càng đóng vai trò thiết yếu trong hệ thống hạ tầng đô thị. Tuy nhiên, những không gian này cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ cháy nổ, theo thống kê của Cục Cảnh sát Phòng cháy chữa cháy và Cứu nạn cứu hộ (Bộ Công an), mỗi năm, cả nước ghi nhận hàng trăm vụ cháy nổ liên quan đến phương tiện giao thông và khu vực để xe, gây thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản. Bài viết dưới đây sẽ mang đến góc nhìn toàn diện về hệ thống báo cháy bãi giữ xe, quy định pháp luật, tiêu chuẩn kỹ thuật để đảm bảo an toàn.
Theo nhận định của Trung tá Nguyễn Hải Hưng – Đội trưởng Đội PCCC&CNCH Công an Quận Hai Bà Trưng, hầu hết các chủ bãi giữ xe có quy mô nhỏ trong chung cư, khu dân cư và chợ không quan tâm đúng mức đến việc đảm bảo an toàn PCCC . Ý thức của người dân trong công tác PCCC còn rất chủ quan, dẫn đến nguy cơ xảy ra cháy nổ luôn ở mức cao.
Những nguy cơ cháy nổ ở bãi giữ xe cần chú ý
Môi trường tiềm ẩn nhiều nguy cơ cháy nổ
Bãi giữ xe, đặc biệt tại các khu đô thị đông đúc, là nơi tập trung số lượng lớn phương tiện trong một không gian hạn chế, đi kèm với hệ thống điện phức tạp và nhiều nguồn sinh nhiệt. Trong điều kiện thời tiết oi nóng hoặc không gian kém thông gió, những yếu tố này dễ dàng trở thành nguyên nhân khởi phát cháy nổ. Xe để lâu ngày không sử dụng, bình điện yếu hoặc nhiệt tích tụ trong thời gian dài cũng có thể bất ngờ phát sinh điểm phát lửa. Chưa kể, nhiều phương tiện thường mang theo các vật liệu dễ cháy như giấy tờ, vải bạt, thảm lót hay bình xăng dự phòng, tất cả làm gia tăng mức độ rủi ro nếu xảy ra hỏa hoạn.
Nguy cơ từ xe điện và pin Lithium-ion
Một rủi ro đang ngày càng được quan tâm tại các bãi giữ xe hiện đại là sự hiện diện của xe điện sử dụng pin Lithium-ion. Loại pin này có khả năng gây cháy nổ cao nếu bị hư hỏng, quá nhiệt, va chạm mạnh hoặc sạc sai cách. Khi xảy ra sự cố, pin Lithium-ion có thể bốc cháy dữ dội, lan nhanh và rất khó kiểm soát nếu không có thiết bị chữa cháy chuyên dụng, gây thiệt hại nghiêm trọng cả về người lẫn tài sản.
Tác động từ môi trường và thời tiết
Yếu tố môi trường cũng góp phần không nhỏ vào nguy cơ cháy nổ tại bãi giữ xe. Các bãi ngoài trời hoặc bán lộ thiên thường đối mặt với gió mạnh, điều kiện lý tưởng để ngọn lửa lan rộng nhanh chóng nếu có sự cố. Đồng thời, độ ẩm cao, sương muối hay nước mưa tích tụ lâu ngày có thể gây oxy hóa các đầu nối điện, dẫn đến chập cháy nếu hệ thống không được kiểm tra và bảo trì định kỳ. Đây là những yếu tố âm thầm nhưng có thể tạo ra hậu quả nghiêm trọng nếu bị xem nhẹ.
Hành vi bất cẩn tiềm ẩn nguy cơ lớn
Yếu tố con người cũng là một trong những nguyên nhân phổ biến gây ra cháy nổ. Những hành vi như hút thuốc tại khu vực cấm, vứt tàn thuốc bừa bãi, hoặc sự bất cẩn trong quá trình sửa chữa, lắp đặt thiết bị… đều có thể tạo ra nguồn lửa ban đầu, dẫn đến hậu quả nghiêm trọng nếu không được kiểm soát kịp thời.
Quy định pháp luật về hệ thống báo cháy trong bãi giữ xe
Điều kiện an toàn phòng cháy chữa cháy đối với bãi giữ xe
Theo Nghị định 136/2020/NĐ-CP, các bãi giữ xe có sức chứa từ 20 xe ô tô trở lên phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về an toàn phòng cháy chữa cháy (PCCC), bao gồm:
- Trang bị đầy đủ các hệ thống: báo cháy, chữa cháy, ngăn cháy, ngăn khói và thoát nạn với số lượng, chất lượng phù hợp theo quy chuẩn kỹ thuật quốc gia và các tiêu chuẩn do Bộ Công an ban hành.
- Hệ thống điện và thiết bị sinh nhiệt: Phải đảm bảo an toàn tuyệt đối, bao gồm cả hệ thống chống sét, chống tĩnh điện, và các thiết bị có khả năng sinh lửa, sinh nhiệt.
- Công tác hướng dẫn và cảnh báo: Phải được thể hiện rõ ràng qua nội quy, biển cấm, biển báo, sơ đồ thoát hiểm và các chỉ dẫn PCCC, đáp ứng yêu cầu của quy chuẩn và tiêu chuẩn kỹ thuật hiện hành.
Đối với các bãi giữ xe có quy mô nhỏ hơn (dưới 20 xe ô tô), yêu cầu có thể được đơn giản hóa, tuy nhiên vẫn bắt buộc phải trang bị các phương tiện PCCC cơ bản như bình chữa cháy xách tay và hệ thống báo cháy phù hợp theo tiêu chuẩn kỹ thuật.
Phân loại bãi giữ xe và yêu cầu kỹ thuật đối với hệ thống báo cháy
Theo Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia QCVN 06:2022/BXD, bãi giữ xe được phân loại dựa trên nhiều yếu tố như sức chứa, vị trí (tầng hầm, trong nhà hoặc ngoài trời), cũng như loại hình phương tiện (ô tô, xe máy, xe điện…). Mỗi loại hình đều đi kèm với các yêu cầu kỹ thuật riêng đối với hệ thống báo cháy:
- Bãi giữ xe ngầm (tầng hầm): Đây là loại hình có nguy cơ cao nhất, bắt buộc phải được trang bị hệ thống báo cháy tự động và hệ thống chữa cháy tự động bằng sprinkler.
- Bãi xe trong nhà, kín, có diện tích lớn: Phải có thiết bị hệ thống báo cháy và chữa cháy tự động nhằm đảm bảo phát hiện sớm và xử lý kịp thời các sự cố cháy nổ.
- Bãi xe ngoài trời: Có mức độ rủi ro thấp hơn nên chỉ cần trang bị hệ thống báo cháy đơn giản hơn, kết hợp với các phương tiện chữa cháy cơ động như bình chữa cháy, vòi phun nước, hoặc trụ nước chữa cháy tại chỗ.
Quy chuẩn riêng đối với ô tô điện và xe máy điện
Sự gia tăng nhanh chóng của các phương tiện sử dụng năng lượng điện,đặc biệt là ô tô điện và xe máy điện trang bị pin Lithium-ion, đã đặt ra những yêu cầu mới trong công tác phòng cháy chữa cháy tại bãi giữ xe. Do đặc tính dễ cháy nổ và khó kiểm soát khi xảy ra sự cố của loại pin này, các quy chuẩn về hệ thống báo cháy đã có sự điều chỉnh đáng kể.
Cụ thể, các khu vực có bố trí xe điện bắt buộc phải được tăng cường đầu dò khói và đầu dò nhiệt, lắp đặt hệ thống báo cháy cho trạm sạc xe điện ,bãi giữ xe…gần vị trí phương tiện để kịp thời phát hiện các dấu hiệu bất thường. Đồng thời, cần bổ sung phương tiện chữa cháy chuyên dụng dành riêng cho sự cố liên quan đến pin Lithium-ion, chẳng hạn như bình chữa cháy dạng bọt chuyên dụng, cát khô hoặc các thiết bị chống cháy không sử dụng nước nhằm hạn chế phản ứng hóa học nguy hiểm.
Thiết kế và quy trình lắp đặt hệ thống báo cháy cho bãi giữ xe
Khảo sát và đánh giá rủi ro
Bước đầu tiên trong quá trình thiết kế hệ thống báo cháy bãi giữ xe là tiến hành khảo sát và đánh giá toàn diện các yếu tố tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ tại khu vực bãi giữ xe. Việc này bao gồm phân tích loại phương tiện chủ yếu (xe máy, ô tô, xe điện), mật độ xe, cấu trúc kiến trúc, cùng các điều kiện thông gió hiện hữu.
Đối với bãi xe ngoài trời, cần xem xét các yếu tố môi trường như điều kiện thời tiết, hướng gió, và nguy cơ cháy lan từ khu vực lân cận. Trong khi đó, bãi xe ngầm đòi hỏi sự đánh giá kỹ lưỡng hơn về hệ thống thông gió cưỡng bức, lối thoát hiểm, và khả năng tiếp cận của lực lượng chữa cháy.
Ngoài ra, khảo sát cần xác định các khu vực có mức độ rủi ro cao như khu vực để xe điện, trạm sạc, kho nhiên liệu hoặc nơi có thiết bị điện công suất lớn. Những vị trí này cần được lắp đặt đầu báo dày đặc hơn và sử dụng các loại cảm biến chuyên dụng phù hợp.
Bố trí đầu báo và thiết bị
Nguyên tắc quan trọng trong bố trí đầu báo là đảm bảo không bỏ sót khu vực nào,nghĩa là mọi khu vực trong bãi xe phải nằm trong phạm vi giám sát của ít nhất một đầu báo. Đối với đầu báo khói, bán kính bao phủ tiêu chuẩn là 7,5 mét, trong khi đầu báo nhiệt có thể đặt ở khoảng cách xa hơn tùy theo điều kiện thực tế.
Vị trí và độ cao lắp đặt đầu báo cũng đóng vai trò quan trọng. Đầu báo khói trong khu vực bãi giữ xe nên được lắp sát trần hoặc cách trần không quá 30cm để khói có thể tiếp cận nhanh chóng. Đối với khu vực có trần cao trên 4 mét, cần xem xét lắp đặt thêm đầu báo lửa hoặc camera giám sát cháy thông minh.
Các thiết bị cảnh báo như còi hú, đèn chớp và loa phát thanh cần được bố trí hợp lý để mọi người trong bãi xe đều có thể dễ dàng nhận biết tín hiệu khẩn cấp. Riêng trong bãi xe ngầm, phải đặc biệt chú ý đến khả năng truyền âm và tránh hiện tượng dội âm.
Tủ trung tâm báo cháy
Tủ trung tâm báo cháy đóng vai trò điều hành toàn hệ thống, có nhiệm vụ tiếp nhận tín hiệu từ các đầu báo, xử lý thông tin và kích hoạt các thiết bị cảnh báo đầu ra. Tủ phải được đặt tại vị trí thuận tiện, dễ tiếp cận cho nhân viên bảo vệ và lực lượng cứu hỏa.
Để đảm bảo tính liên tục trong vận hành, hệ thống cần được trang bị nguồn điện dự phòng (như UPS hoặc ắc quy), đủ duy trì hoạt động trong ít nhất 24 giờ khi xảy ra sự cố mất điện. Ngoài ra, tủ trung tâm phải có khả năng lưu trữ lịch sử các sự kiện để phục vụ điều tra, phân tích và nâng cao hiệu quả hệ thống.
Hệ thống thông báo và báo động
Hệ thống thông báo cho bãi giữ xe cần được thiết kế sao cho có thể truyền đạt thông tin nhanh chóng và chính xác đến toàn bộ người có mặt trong bãi giữ xe. Bên cạnh âm thanh cảnh báo, nên tích hợp thêm tín hiệu ánh sáng nhấp nháy để hỗ trợ người khiếm thính.
Với các bãi xe có quy mô lớn, hệ thống loa phát thanh nội bộ có thể được tích hợp nhằm phát thông báo hướng dẫn sơ tán, chỉ dẫn lối thoát hiểm và khu vực tập trung an toàn. Ngoài ra, hệ thống có thể kết nối với ứng dụng di động để gửi cảnh báo trực tiếp đến điện thoại của người dùng, giúp nâng cao hiệu quả ứng phó trong các tình huống khẩn cấp.
Tích hợp hệ thống báo cháy với các hệ thống phòng cháy chữa cháy khác
Hệ thống báo cháy cần được thiết kế đồng bộ và tích hợp chặt chẽ với các hệ thống phòng cháy chữa cháy (PCCC) khác như: hệ thống chữa cháy tự động (sprinkler), hệ thống thông gió và hút khói, hệ thống đèn sự cố và biển chỉ dẫn thoát hiểm.
Khi phát hiện cháy, hệ thống báo cháy sẽ tự động truyền tín hiệu để kích hoạt các thiết bị liên quan: Vòi phun sprinkler bắt đầu phun nước tại khu vực xảy ra sự cố, quạt hút khói được khởi động nhằm đảm bảo tầm nhìn và an toàn hô hấp, đèn sự cố và biển chỉ dẫn thoát hiểm lập tức bật sáng để hướng dẫn người trong khu vực thoát nạn. Trong những trường hợp cần thiết, hệ thống cũng có thể tự động ngắt điện tại các khu vực có nguy cơ cao nhằm giảm thiểu rủi ro chập cháy lan rộng.
Sự tích hợp linh hoạt và đồng bộ giữa các hệ thống không chỉ giúp tăng tốc độ phản ứng mà còn đảm bảo an toàn tối đa cho người và tài sản trong các tình huống khẩn cấp.
Nguyên lý hoạt động của hệ thống báo cháy tại bãi giữ xe
Hệ thống báo cháy tại bãi giữ xe được thiết kế để vận hành theo một quy trình khép kín, đảm bảo phát hiện và phản ứng kịp thời trước mọi nguy cơ hỏa hoạn. Cụ thể:
- Giai đoạn phát hiện: Các cảm biến như đầu dò khói, nhiệt và khí gas luôn hoạt động liên tục để giám sát môi trường trong bãi xe. Khi phát hiện các dấu hiệu bất thường – như khói, nhiệt độ vượt mức cho phép hoặc khí độc hại – các cảm biến ngay lập tức gửi tín hiệu cảnh báo về trung tâm điều khiển.
- Xử lý tín hiệu: Tại trung tâm báo cháy thường hay địa sẽ sẽ truy xuất tín hiệu từ cảm biến được tiếp nhận và phân tích. Nếu hệ thống là loại địa chỉ, trung tâm sẽ xác định chính xác vị trí xảy ra sự cố, từ đó ra lệnh kích hoạt các thiết bị báo động tại khu vực tương ứng.
- Kích hoạt báo động: Ngay sau khi được kích hoạt, các thiết bị cảnh báo như chuông, còi hú và đèn nháy sẽ phát tín hiệu rõ ràng để cảnh báo người đang có mặt trong khu vực, giúp họ nhanh chóng nhận biết và sơ tán an toàn.
- Liên động chữa cháy: Cuối cùng, hệ thống sẽ tự động triển khai các biện pháp chữa cháy như kích hoạt hệ thống phun nước, khí sạch hoặc các thiết bị dập lửa chuyên dụng nhằm khống chế và dập tắt đám cháy trong thời gian ngắn nhất, hạn chế tối đa thiệt hại.
Những lưu ý quan trọng khi lắp đặt và bảo trì hệ thống báo cháy cho bãi giữ xe
Việc đầu tư vào một hệ thống báo cháy hiện đại là bước khởi đầu cần thiết, nhưng để hệ thống phát huy hiệu quả tối đa, nó phải được lắp đặt đúng kỹ thuật và được kiểm tra, bảo trì thường xuyên. Dưới đây là những lưu ý khi lắp đặt và bảo trì hệ thống báo cháy bãi giữ xe mà bạn cần phải ghi nhớ để đảm bảo hệ thống luôn trong trạng thái hoạt động ổn định.
Tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn PCCC của Việt Nam (TCVN)
Pháp luật Việt Nam đã ban hành nhiều quy chuẩn và tiêu chuẩn kỹ thuật về phòng cháy chữa cháy áp dụng cho các loại công trình, trong đó có bãi giữ xe — như TCVN 5738, TCVN 3890… Các tiêu chuẩn này đưa ra yêu cầu rõ ràng về: khoảng cách lắp đặt đầu báo, loại đầu báo phù hợp cho từng khu vực, số lượng và vị trí lối thoát hiểm, cũng như các yêu cầu liên quan đến hệ thống chữa cháy đi kèm.
Việc tuân thủ đầy đủ các quy định này không chỉ là trách nhiệm pháp lý mà còn giúp đảm bảo hệ thống báo cháy hoạt động đúng chức năng, an toàn và hiệu quả trong mọi tình huống.
Lựa chọn đơn vị thi công chuyên nghiệp, có kinh nghiệm
Chất lượng thi công quyết định trực tiếp đến hiệu quả của toàn hệ thống. Một hệ thống tốt đến đâu cũng có thể không hoạt động đúng nếu bị lắp đặt sai cách. Vì vậy, bạn nên lựa chọn các đơn vị PCCC uy tín — có giấy phép hoạt động rõ ràng, đội ngũ kỹ sư được đào tạo bài bản, và có kinh nghiệm thực tế trong lắp đặt hệ thống báo cháy cho các bãi giữ xe hoặc công trình tương tự.
Đừng ngần ngại yêu cầu đơn vị thi công cung cấp thông tin về các dự án đã thực hiện trước đó và kiểm tra các chứng chỉ, giấy tờ pháp lý cần thiết.
Bảo trì định kỳ – Giữ cho hệ thống luôn trong trạng thái sẵn sàng
Cũng giống như phương tiện cần được bảo dưỡng thường xuyên để vận hành ổn định, hệ thống báo cháy cũng cần được kiểm tra và bảo trì định kỳ (thường từ 3 đến 6 tháng/lần). Qua thời gian, các linh kiện như đầu báo có thể bị bám bụi làm giảm độ nhạy, dây điện có thể xuống cấp, hoặc nguồn điện dự phòng có thể yếu đi.
Công việc bảo trì hệ thống báo cháy bao gồm:
- Vệ sinh và kiểm tra các đầu báo.
- Kiểm tra hoạt động của tủ trung tâm, đèn báo, còi hú.
- Đo và kiểm tra nguồn điện chính, ắc quy dự phòng.
- Chạy thử toàn hệ thống để đánh giá khả năng vận hành thực tế.
Bảo trì định kỳ không chỉ giúp phát hiện sớm các vấn đề tiềm ẩn mà còn đảm bảo rằng hệ thống luôn trong trạng thái hoạt động tốt nhất, sẵn sàng xử lý mọi sự cố khi cần thiết.
FAQs – Câu hỏi thường gặp về lắp đặt hệ thống báo cháy bãi giữ xe
- Chi phí lắp đặt hệ thống báo cháy cho bãi giữ xe có đắt không? Chi phí phụ thuộc vào nhiều yếu tố: diện tích bãi xe, số tầng, mức độ phức tạp, và loại hệ thống bạn chọn (thông thường hay địa chỉ). Hệ thống thông thường rẻ hơn nhưng hệ thống địa chỉ lại hiệu quả hơn cho bãi xe lớn. Cách tốt nhất là liên hệ vài đơn vị PCCC uy tín để nhận được báo giá và tư vấn cụ thể cho công trình của bạn.
- Bao lâu thì nên bảo trì hệ thống báo cháy cho bãi giữ xe một lần? Theo khuyến cáo của các chuyên gia và quy định PCCC, hệ thống báo cháy cần được kiểm tra, bảo trì định kỳ ít nhất mỗi 6 tháng một lần. Đối với các bãi xe lớn, tần suất có thể là 3 tháng một lần để đảm bảo độ tin cậy tối đa.
- Làm thế nào để giảm báo động giả trong hệ thống báo cháy tại bãi giữ xe? Để giảm báo động giả, bạn nên: Chọn đầu báo nhiệt thay vì đầu báo khói ở khu vực nhiều bụi. Bố trí đầu báo xa quạt thông gió, lối thoát gió. Vệ sinh, bảo trì đầu báo định kỳ. Với hệ thống cao cấp, chọn loại có chức năng lọc bụi và xác thực báo cháy kép.
- Nên chọn hệ thống báo cháy có dây hay không dây cho bãi giữ xe? Hệ thống có dây đáng tin cậy hơn và phù hợp với công trình mới xây dựng. Hệ thống không dây linh hoạt, dễ lắp đặt, phù hợp với công trình hiện hữu khó đi dây. Với bãi giữ xe có diện tích lớn, hệ thống có dây vẫn được ưu tiên do tính ổn định cao.
Trên đây là những thông tin cần nắm về hệ thống báo cháy bãi giữ xe tiêu chuẩn và quy trình lắp đặt mà hochiki-fire.com.vn muốn chia sẻ đến quý khách. Có thể thấy đây là hệ thống đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo an toàn phòng cháy chữa cháy tại các khu vực có mật độ phương tiện cao và nguy cơ hỏa hoạn lớn. Trong bối cảnh đô thị hóa và xu hướng chuyển dịch sang xe điện ngày càng mạnh mẽ, việc thiết kế và triển khai một hệ thống báo cháy hiệu quả không chỉ là yêu cầu bắt buộc theo pháp luật, mà còn là trách nhiệm đạo đức của chủ đầu tư đối với cộng đồng.